مهیار کاظمی نژاد
۱ آذر ۱۴۰۴
فناوری‌های مالی یا FinTech به کاربرد نوآورانه فناوری برای ارائه خدمات مالی گفته می‌شود. اگرچه عبارت «فین تک» نسبتاً جدید است، ریشه‌های این تحول کاملاً به اعصار گذشته بازمی‌گردد. در متن زیر سیر تاریخی فین تک را مرحله‌به‌مرحله و با جزئیات بررسی می‌کنیم تا خواننده درک روشنی از چگونگی شکل‌گیری و تکامل این حوزه پیدا کند.
صرافی فلامک معامالت بی واسطه، هزینه کمتر، سرعت بیشتر
آغاز: ابزارهای مبادله و حسابداری (قرون وسطی تا قرن هجدهم)
برای درک ریشه‌های فین تک باید به پیدایش حسابداری دفتری و ابزارهای پرداخت برگردیم. تکنیک‌های حسابداری دو طرفه که در رنسانس ایتالیا توسعه یافتند، باعث شد تراکنش‌ها، بدهی‌ها و دارایی‌ها به‌صورت سیستمی ثبت شوند — پایه‌ای برای هر سیستم مالی مدرن. همچنین دانلودِ ابزارهایی مانند چک و سفته در اروپا و آمریکا در قرن‌های هفدهم و هجدهم، مفهوم «نمایش اعتبار» به‌جای جابه‌جایی فیزیکی پول را جا انداخت؛ این یک شکل ابتدایی از «خدمات مالی مبتنی بر ابزار» بود.
انقلاب ارتباطات و خودکارسازی (قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم)
با ورود تلگراف، تلفن و در نهایت شبکه‌های الکترونیکی، انتقال اطلاعات مالی با سرعتی که قبلاً ممکن نبود انجام شد. بانک‌ها و بورس‌ها به‌تدریج از سیستم‌های دستی به سامانه‌های پردازش الکترونیکی روی آوردند. سیستم‌های انتقال بین‌بانکی (مثلاً سامانه‌های حواله) و اولین تلاش‌ها برای پردازش داده‌های مالی با استفاده از کامپیوترهای اولیه، زمینه را برای اتوماسیون مالی فراهم ساخت.
پیدایش کارت‌های اعتباری و خودپردازها (دهه‌های 1950–1970)
یک جهش مهم در قرن بیستم عرضه کارت‌های اعتباری و دستگاه‌های خودپرداز (ATM) بود. کارت‌های اعتباری مصرفی از دهه 1950 ظهور کردند و نهایتاً به شبکه‌های پرداخت الکترونیکی گسترده‌ای تبدیل شدند که امکان پرداخت فوری و اعتباردهی را فراهم آوردند. از سوی دیگر، خودپردازها از دهه 1960 پرداخت نقدی و دسترسی به حساب را خودکار کردند؛ این‌ها نمونه‌های روشن «فین تک کلاسیک» هستند که زندگی مالی روزمره را متحول کردند.
توسعه شبکه‌های بین‌المللی و تبادل الکترونیکی (دهه‌های 1970–1990)
با گسترش رایانه‌ها و پروتکل‌های ارتباطی، بازارهای سرمایه و سیستم‌های پرداخت بین‌المللی روند دیجیتالی‌شدن را سرعت بخشیدند. شکل‌گیری استانداردها و زیرساخت‌هایی مانند سوئیفت (SWIFT) و سیستم‌های تسویه بین‌بانکی، امکان پرداخت‌های بین‌المللی امن و سریع را فراهم کرد. همزمان، بورس‌ها و مؤسسات مالی به سمت معاملات الکترونیکی حرکت کردند.
اینترنت و بانکداری آنلاین (دهه 1990 تا اوایل 2000)
ظهور اینترنت بانکداری آنلاین را ممکن ساخت: مشتریان می‌توانستند صورت‌حساب‌ها را ببینند، انتقال وجه کنند و خدمات بانکی را بدون مراجعه حضوری انجام دهند. دهه 2000 شاهد رشد شرکت‌های پرداخت آنلاین و پلتفرم‌های تجارت الکترونیک بود که تجربه پرداخت را ساده‌تر و امن‌تر کردند. این دوره پایهٔ فین‌تک معاصر را شکل داد.
موبایل، پول دیجیتال و جهانی‌سازی خدمات مالی (دهه 2000–2010)
گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های موبایل تحول بعدی را رقم زدند. خدمات پرداخت موبایل و کیف‌پول‌های الکترونیکی ظهور کردند و نمونه‌هایی مثل M-Pesa در آفریقا نشان داد که چگونه موبایل می‌تواند دسترسی مالی را در مناطقی با زیرساخت بانکی محدود، گسترش دهد. همین دوره نشان داد که فناوری می‌تواند شمول مالی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.
بحران مالی ۲۰۰۸ و شتاب در نوآوری فین تک (پس از 2008)
بحران مالی 2008 اعتمادی را که به مؤسسات مالی سنتی بود، متزلزل کرد و فرصت بزرگی برای بازیگران جدید فین تک فراهم آورد. سرمایه‌گذاران و کارآفرینان به‌دنبال مدل‌های شفاف‌تر، ارزان‌تر و مشتری‌محورتر رفتند. در نتیجه ظهور نئوبانک‌ها، پِی‌پل‌مانندها، پلتفرم‌های وام‌دهی همتا‌به‌همتا، و ربات‌های مشاور (robo-advisors) را شاهد بودیم.
فناوری بلاک‌چین، بیت‌کوین و نسل جدید دارایی‌های دیجیتال (از 2009 به بعد)
پیدایش بیت‌کوین (2009) و فناوری بلاک‌چین مفهوم غیرمتمرکزسازی و دفترکل توزیع‌شده را معرفی کرد. این نوآوری‌ها مسیرهای جدیدی برای پرداخت، ثبت مالکیت و ایجاد دارایی‌های دیجیتال باز کردند و موج جدیدی از محصولات فین‌تک از جمله استیبل‌کوین‌ها، عرضه اولیه سکه (ICO) و امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) را پدید آوردند.
گرایش‌های معاصر: APIها، بانکداری باز و RegTech
امروزه فین تک حول سه محور اصلی می‌چرخد: آسان‌سازی تجربه کاربری (UX)، باز کردن داده‌ها از طریق APIها (بانکداری باز) و به‌کارگیری فناوری برای رعایت مقررات (RegTech). شرکت‌های کوچک و بزرگ با استفاده از هوش مصنوعی، تحلیل داده و بیگ‌دیتا خدماتی ارائه می‌دهند که قبلاً تنها بانک‌ها عرضه می‌کردند.
صرافی فلامک
کامنت ها