مهیار کاظمی نژاد
۲۷ آذر ۱۴۰۴
کریسمس (Christmas) بهعنوان جشن تولد عیسی مسیح شناخته میشود، اما ریشه تاریخی جشن کریسمس مجموعهای پیچیده از لایههای مذهبی، فرهنگی و آئینی است. این مقاله بهصورت موضوعی و با زیرتیترهای مفصل، سعی دارد منشا، تطور و ترکیب عناصر مختلفی را که در شکلگیری کریسمس نقش داشتهاند تشریح کند.
صرافی فلامک معامالت بی واسطه، هزینه کمتر، سرعت بیشتر
روایت مذهبی: تولد عیسی مسیح و متنهای عهد جدید
در سنت مسیحی، کریسمس یادآور تولد عیسی از مریم در بیتاللحم است. انجیلهای متی و لوقا جزئیاتی را دربارهٔ ولادت، مَغها (حکماء)، و پدیدار شدن ستارهٔ راهنما ارائه میدهند. با این حال، متون عهد جدید تاریخ دقیق تولد عیسی را مشخص نمیکنند و اولویت اولیهٔ کلیسا بر پیام نجات و موعظه بوده است. تثبیت جشن تولد بهعنوان مراسمی رسمی در میان جوامع مسیحی، نتیجهٔ فرآیندی طولانی بود که با نیاز به ایجاد مناسبتهای مذهبی مشخص برای جمعآوری مؤمنان همراه شد.
تأثیر اعیاد پیشا-مسیحی: انقلاب زمستانی، یُل و ساتورنالیا
بخش بزرگی از آداب و رسوم کریسمس برگرفته از جشنهای پیشا-مسیحی است که در نیمکرهٔ شمالی حولِ زمانِ انقلابِ زمستانی (کوتاهترین روز سال) برگزار میشدند. جشنهای نور و بازگشت خورشید مانند «یول» (Yule) در فرهنگ نورس و «ساتورنالیا» (Saturnalia) در روم باستان، با چراغانی، پایکوبی و تبادل هدایا همراه بودند. بسیاری از نمادها مانند درخت کاج، چراغانی و هدیه دادن شباهتهای آشکاری با این مناسبتها دارند؛ زیرا جوامع تازهمسیحی برای تسهیل پذیرش آیین جدید، برخی از رسوم محلی را در قالبی نوین پذیرفتند و تطبیق دادند.
انتخاب تاریخ ۲۵ دسامبر و دلایل تاریخی-سیاسی
تعیین ۲۵ دسامبر بهعنوان تاریخ رسمی کریسمس در قرنهای نخست مسیحیت رخ داد. علت دقیق این انتخاب مورد بحث است: برخی تاریخپژوهان آن را واکنشی به جشنهای روم مانند «روز تولد خورشید بیمرگ» (Dies Natalis Solis Invicti) میدانند، در حالی که برخی دیگر بر محاسبات نمادین مبتنی بر تاریخهای مرتبط با مصلوب شدن یا حاملگی عیسی تأکید دارند. تصمیم کلیسا برای انتخاب تاریخی همزمان با اعیاد محلی، جنبهای استراتژیک داشت تا تبدیل و پذیرش مسیحیت در امپراتوری روم آسانتر شود.
تحول آیینها در قرون وسطی و دوران پیشمدرن
در قرون وسطی، کریسمس تکامل یافت و عناصر جدید فرهنگی و اجتماعی به آن افزوده شد. آیینهای کلیسایی مانند مراسم نیمهشب، کرالخوانی و نمایشهای مذهبی شکل گرفتند. همزمان، آداب عامهپسند مانند بازارهای زمستانی، غذاهای ویژه و رسمِ آویزان کردن جورابها توسعه یافتند. در این دوره، جشن کریسمس گاهی با شلوغی و شور فراوان همراه بود و برخی ارزشهای کلیسایی را تحتالشعاع قرار میداد؛ این تضادها در دورهٔ اصلاحات پروتستان نیز به واکنشها و تغییراتی انجامید.
مدرنشدن کریسمس: از نمادها تا اقتصاد جشن
از قرن نوزدهم بهویژه در جوامع غربی، کریسمس تبدیل به مناسبت خانوادگی و مصرفمحور شد. نقشها و تصاویر بابانوئل (بر پایهٔ سنتهای سنت نیکُلاس و فولکلور شمال اروپا)، کارت تبریک، و درخت تزئینشده رایج شدند. انقلاب صنعتی و رشد بازارهای مصرفی، کریسمس را به رویدادی اقتصادی نیز تبدیل کرد که بر خرید هدایا، تبلیغات و بازار خردهفروشی تأثیر گستردهای گذاشت.
نمادها و معناهای مشترک امروز
امروزه کریسمس ترکیبی از بعد مذهبی، فرهنگی و تجاری است. برای بسیاری، پیام اصلی کریسمس شامل صلح، همدلی و بخشش است؛ در عین حال، نمادهایی مانند درخت کریسمس، چراغانی، آهنگهای کریسمس و تبادل هدایا بخشهای جداییناپذیر این فصل را میسازند. در جوامع غیرمسیحی نیز عناصر فرهنگی کریسمس گسترش یافته و به شکل آدابِ محلی درآمدهاند.
صرافی فلامک
کامنت ها